Θα ήθελα με μεγάλη χαρά να σας ευχαριστήσω για τη συμμετοχή σας στην πρώτη ημέρα του Συνεδρίου «Future of Retail». Νομίζω ότι αυτή η πρώτη ημέρα ήταν πλούσια σε ιδέες και σε συζητήσεις και είμαστε ικανοποιημένοι που ακούσαμε ανθρώπους με εξαιρετική και βαθιά γνώση των θεμάτων και με μία κατεξοχήν διεθνική οπτική.
Αυτό το συνέδριο είναι μια φιλόδοξη και ταυτόχρονα αναγκαία πρωτοβουλία της ΕΣΕΕ, που έρχεται να διαμορφώσει ένα πλαίσιο προβληματισμού για το μέλλον του εμπορίου. Είμαστε ιδιαίτερα τυχεροί, διότι μαζί μας βρίσκονται επιστήμονες, επιχειρηματίες και θεσμικοί παράγοντες εγνωσμένου κύρους, οι οποίοι και οποίες θα μας αναπτύξουν διαφορετικές πλευρές των νέων προκλήσεων που έχει να διαχειριστεί το εμπόριο. Φροντίσαμε να υπάρχει μια διευρυμένη οπτική σε όλα τα πάνελ, να περιγράφονται οι εξελίξεις και να προβάλλονται οι διαφορετικές διαστάσεις.
Στόχος του εγχειρήματός μας είναι να δημιουργήσουμε ένα forum διαλόγου το οποίο θα οργανώνει την ερμηνεία των σημερινών δεδομένων για το εμπόριο, θα συστηματοποιεί την ανάλυση των διεθνών τάσεων και τελικά θα διαμορφώσει μία νέα πρόταση για το μέλλον του εμπορίου.
Αυτό, βέβαια, είναι εφικτό μόνο αν επιχειρήσουμε να δώσουμε τις κατάλληλες απαντήσεις στα σημαντικά ερωτήματα που αφορούν στην ίδια τη φύση, τη σύσταση και την εξέλιξη του εμπορίου στην σύγχρονη εποχή.
Η ΕΣΕΕ κατανοεί τον ρόλο μιας επιχειρηματικής οργάνωσης, ως μιας καταρχήν προωθητικής δύναμης. Στη δική μας αντίληψη η προάσπιση των συμφερόντων συνδέεται και με την ικανότητα πρόβλεψης και πρόληψης. Εκ των πραγμάτων, η εμπορική δραστηριότητα είναι ορθολογική, υπό την έννοια ότι κάθε επιχειρηματίας γνωρίζει πολύ καλά ποια είναι τα δεδομένα της δουλειάς του, μπορεί να υπολογίζει τα κέρδη και τις ζημίες. Στον ίδιο βαθμό είναι όμως το ρίσκο, αφού όσο και αν προσπαθήσεις να σχεδιάσεις το επιχειρηματικό σου μέλλον, πάντα μπορούν να διαμορφωθούν εξωγενείς και συγκυριακές εξελίξεις, που θα υπονομεύσουν ακόμα και το τελειότερα σχεδιασμένο επιχειρηματικό σχέδιο.
Αυτήν την αβεβαιότητα έχει καθήκον να την περιορίσει, στο μέτρο του δυνατού, μια επιχειρηματική οργάνωση, προσδιορίζοντας τουλάχιστον τις μεσοπρόθεσμες παραμέτρους που μπορεί δυνητικά να επηρεάσουν ένα επιχειρηματικό περιβάλλον. Αυτό είναι ιδίως αναγκαίο στην περίοδο μετά από την κρίση, μια κρίση απρόβλεπτη που ήρθε και σάρωσε το οικονομικό μοντέλο της χώρας.
Στην περίπτωση του ψηφιακού μετασχηματισμού, που μας απασχολεί και στο συνέδριο, η τάση ήταν εμφανής ήδη από τις προηγούμενες δύο δεκαετίες και η πορεία που έχουν λάβει τα πράγματα προς το μέλλον, λίγο ως πολύ δεδομένη. Και προφανώς αυτή η τάση έχει ξεφύγει από το στενό πεδίο της οικονομίας.
Χωρίς να θέλω να πέσω στην παγίδα της αιτιοκρατίας, θεωρώ ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός μπορεί να φαίνεται μια απλή τεχνολογική εξέλιξη αλλά κατά βάση μόνο τέτοια δεν είναι. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα γενικότερο κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο συνδέεται και επανακαθορίζει τις μέχρι τώρα παγιωμένες σχέσεις ανάμεσα στην οικονομία, την κοινωνία, την επικοινωνία, την πληροφόρηση, την πολιτική και τον πολιτισμό. Είναι μια διαδικασία που εγκαθιδρύει νέες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες, διαμορφώνει νέα αξιακά πρότυπα και συγκροτεί νέες ατομικές και συλλογικές συμπεριφορές. Το ζήτημα της θέσης, λοιπόν, του εμπορίου στον ψηφιακό μετασχηματισμό είναι, στην πραγματικότητα, ένα σημαντικό και ξεχωριστό κεφάλαιο για εμάς σε μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου, την οποία αντιμετωπίζουμε άλλοτε με ενθουσιασμό για το που έχουμε φτάσει και άλλοτε με περίσκεψη για το που τελικά μπορεί να καταλήξουμε.
Παραταύτα, ο δυναμισμός και η εξωστρέφεια της εμπορικής δραστηριότητας, κάνει την επίδραση του ψηφιακού μετασχηματισμού σε αυτήν πολύ έντονη και ως ένα σημείο, αναπόφευκτη. Το νέο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον που διαμορφώνει η ψηφιακή εποχή δημιουργεί και ένα νέο πλαίσιο για την εμπορική δραστηριότητα.
Καταρχήν, οι καταναλωτικές προτιμήσεις αλλά και η μορφή της κατανάλωσης επηρεάζονται δραματικά από την ραγδαία ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου.
Κατά δεύτερον, τα κόστη τόσο της αποθήκευσης όσο και της μεταφοράς των προϊόντων διαφοροποιούνται και σε πολύ μεγάλο βαθμό οι διαστάσεις του χώρου και του χρόνου συρρικνώνονται.
Τέλος, η ψηφιακή πλατφόρμα με τις πολλαπλές δυνατότητες που διαθέτει (ισχυρή διασύνδεση, αφθονία προσφερόμενων προϊόντων, ευκολία στη χρήση από τον καταναλωτή) τείνει να οδηγεί το παραδοσιακό φυσικό κατάστημα σε μια κρίση ταυτότητας και αποστολής.
Όλες αυτές οι μεταβολές χαρακτηρίζουν τις οικονομίες σε παγκόσμια κλίμακα και επιδρούν σαφώς σε μια ανεπτυγμένη οικονομία με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της δικής μας οικονομίας.
Στο συνέδριο προσπαθήσαμε να κατηγοριοποιήσουμε τις διάφορες διαστάσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού, ώστε να συμπεριλάβουμε όλες τις μεγάλες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει το εμπόριο.
Στην πρώτη ενότητα έγινε λόγος για ψηφιακές τεχνολογίες που αλλάζουν το εμπόριο. Υπολογιστικό νέφος, εικονική πραγματικότητα, διαδίκτυο των πραγμάτων, blockchain, τεχνητή νοημοσύνη, μηχανική μάθηση, ρομποτική, τρισδιάστατη εκτύπωση, μεγάλα σύνολα δεδομένων, επαυξημένη πραγματικότητα. Το ενδιαφέρον με αυτές τις νέες ψηφιακές τεχνολογίες είναι ότι αναπτύσσονται με γρήγορο ρυθμό, διαδίδονται με μεγάλη ταχύτητα, επιδρούν καταλυτικά τόσο στο επίπεδο της παραγωγής όσο και στο επίπεδο της κατανάλωσης.
Στη δεύτερη ενότητα έμφαση δόθηκε στην επίδραση των τεχνολογικών καινοτομιών στην εφοδιαστική αλυσίδα. Τι μορφές λαμβάνει ο ψηφιακός μετασχηματισμός της εφοδιαστικής αλυσίδας. Πως επιδρά η τεχνολογία του blockchain. Ποιες είναι οι δυνατότητες των έξυπνων συστημάτων μεταφοράς και του Β2Β data sharing. Πώς αυτές εισφέρουν σε μεγαλύτερη διαφάνεια στην ιχνηλασιμότητα προϊόντων.
Στην τρίτη ενότητα ασχοληθήκαμε με τα καταναλωτικά πρότυπα των Millennials και της Γενιάς Ζ, ως των κατηγοριών που αλληλεπιδρούν καλύτερα με την τάση του ψηφιακού μετασχηματισμού. Ποιες είναι οι κοινωνικές τους στάσεις και τα πολιτιστικά πρότυπα που ακολουθούν. Ποιες είναι οι καταναλωτικές τους προτιμήσεις και συνήθειες; Ποιο είναι το εκπαιδευτικό τους κεφάλαιο και η επαγγελματική τους ενασχόληση. Πως αυτοπροσδιορίζονται σε σχέση με τις παλαιότερες γενιές.
Στην τέταρτη ενότητα μιλήσαμε για το φυσικό κατάστημα του μέλλοντος και το πως αυτό ενσωματώνει στο εσωτερικό του διάφορες νέες τεχνολογίες (in-store shopping trends, in-store experiences, in-store technology & data collection).
Στην πέμπτη ενότητα θα προσεγγίσουμε το ζήτημα της σχέσης λιανικού εμπορίου και βιώσιμης ανάπτυξης. Πρόκειται για μια αντίστοιχα μεγάλη συζήτηση με αυτή του ψηφιακού μετασχηματισμού που κινείται κυρίως μέσα στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής που έχουμε μπροστά μας. Οι θεματικές της ενότητας περιστρέφονται γύρω από την αποδοτική χρήση πόρων, τη βιώσιμη κατανάλωση, την αειφορία εφοδιαστικής αλυσίδας, την περιβαλλοντική επισήμανση και ενεργειακή απόδοση (αποτύπωμα άνθρακα καταστημάτων, πληροφορίες περιβαλλοντικού κύκλου ζωής προϊόντων), τις αλλαγές στη συσκευασία και στις μεταφορές από περιβαλλοντική σκοπιά. Είναι σαφές βέβαια ότι οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες μπορεί και πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξή της βιώσιμης ανάπτυξης, αρκεί να τις μεταχειριστούμε ανάλογα.
Στην έκτη ενότητα θα αναφερθούμε σε διάφορες καινοτόμες στρατηγικές (omnichannel, m-commerce, flagship stores, pop-up stores, kiosks, private labels, small-format stores, personalized marketing).
Στην έβδομη ενότητα θα αναπτυχθεί η προβληματική γύρω από το εμπόριο στα κέντρα των πόλεων, με αναφορά στη σημασία της εμπορικής δραστηριότητας για την αναβίωση των κέντρων των πόλεων και στην κεντρική σχέση του εμπορίου με τον τουρισμό.
Στην όγδοη ενότητα θα ασχοληθούμε με νέες τάσεις στις πληρωμές (συστήματα ηλεκτρονικής μεταφοράς κεφαλαίων, ηλεκτρονικό χρήμα, νέο ρυθμιστικό πλαίσιο, secure customer authentication (SCA), data protection και privacy, FinTech, τεχνολογίες αιχμής [AI, IoT, Blockchain, BigData, Robotics, κ.λπ.], ενοποίηση καναλιών πληρωμών)
Στην τελευταία ενότητα θα συζητήσουμε για το μέλλον της εργασίας στο εμπόριο με επίκαιρες θεματικές. Τι μορφή θα λάβουν οι εργασιακές σχέσεις στην εποχή της ψηφιακής οικονομίας. Ποιες είναι οι νέες και αναπτυσσόμενες μορφές απασχόλησης και ποια τα όρια μεταξύ της απασχόλησης και της εξω-επαγγελματικής δραστηριότητας. Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων; Ποιες νέες δεξιότητες απαιτούνται και ποιος ο ρόλος της δια βίου μάθησης. Τι μπορούν να κάνουν οι κοινωνικοί εταίροι γύρω από αυτά.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι βρισκόμαστε μπροστά στο «λυκόφως» της μικρομεσαίας εμπορικής επιχείρησης; Όχι απαραίτητα.
Και αυτό γιατί ο λεγόμενος ψηφιακός μετασχηματισμός συνιστά μία εξέλιξη στην οποία οι κοινωνικές και οικονομικές δομές μπορούν να προσαρμοστούν και να διεκδικήσουν το μέλλον τους. Η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα είναι θεμέλιο της κοινωνίας της χώρας και άρα μπορεί να δώσεις το δικό της αποτύπωμα στον ψηφιακό μετασχηματισμό, μπορεί να γίνει η αιχμή του μέλλοντος της ελληνικής οικονομίας.
Ο έλληνας έμπορος δεν πρέπει να φοβηθεί την ψηφιακή πρόκληση, αλλά αντίθετα να την αντιληφθεί σαν μια μεγάλη ευκαιρία.
Από τη δική τους πλευρά, το κράτος και οι θεσμοί λήψης αποφάσεων, δε θα πρέπει να παρασυρθούν από μία επιφανειακή ρητορική που εξοβελίζει από τη δημόσια συζήτηση περί ψηφιακού μετασχηματισμού τον μικρό και μεσαίο έμπορο και επιχειρηματία. Αντίθετα πρέπει να κατανοήσουν την τεράστια συμβολή του στην οικονομία, στην εργασία και στην κοινωνική συνοχή και να δημιουργήσουν τις συνθήκες εκείνες που θα του επιτρέψουν να συνεχίσει την αποστολή του για το καλό της χώρας.
Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους ομιλητές για την τιμητική παρουσία τους, όλους εσάς για τη συμμετοχή σας και πραγματικά εύχομαι να βγούμε από αυτό το συνέδριο κατά τι σοφότεροι για την κατάσταση και τις προοπτικές του ελληνικού εμπορίου και κατ’ επέκταση της οικονομίας της χώρας.