Στην εποχή της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης το λιανεμπόριο οφείλει να επαναπροσδιορίσει τις προτεραιότητες και τους στόχους του. Οι τεχνολογίες της 4ης βιομηχανικής επανάστασης «εισβάλλουν» σε κάθε κρίκο της αλυσίδας από την παραγωγή ως την πώληση προϊόντων. Παράλληλα, η εντεινόμενη απαίτηση των καταναλωτών για επιχειρηματικές πρακτικές που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον ταυτίζεται πλήρως με τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς τα κράτη – μέλη. Και οι δύο μετασχηματισμοί επισυμβαίνουν ταυτόχρονα και μεταλλάσσουν τον τρόπο λειτουργίας των εμπορικών επιχειρήσεων σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Η ταχύτητα των αλλαγών είναι τέτοια που σε χρόνο μηδέν αναδεικνύει καινούριες ιδέες και εμπορικές πρωτοβουλίες σε πρωταγωνιστές του επιχειρείν και το ίδιο γρήγορα μετατρέπει σε ουραγούς του ψηφιακού και πράσινου ανταγωνισμού τις ΜμΕ που δεν βρίσκουν τα εφόδια να ανταπεξέλθουν στις νέου τύπου προκλήσεις.
Το χαρακτηριστικό της νέας παγκόσμιας αγοράς που αναδύεται είναι ότι «ξαναγράφονται» οι κανόνες που έως πρόσφατα γνωρίζαμε στο εμπόριο: Ο χονδρέμπορος μπορεί πλέον να είναι και έμπορος λιανικής. Το φυσικό κατάστημα είναι δυνατόν να συνδυάζεται με το e-shop ή να αποτελούν δύο διαφορετικές επιχειρήσεις. Ένα ηλεκτρονικό κατάστημα δύναται να έχει έδρα στην Ελλάδα αλλά οι προμηθευτές, οι αποθήκες και οι πελάτες του να βρίσκονται στο εξωτερικό. Ένα παπούτσι μπορεί να πωλείται ως υπηρεσία και όχι ως προϊόν, αφού έχεις τη δυνατότητα να το αγοράσεις για να το «φοράς» μόνο ψηφιακά. Μια φωτογραφία που έχει γίνει “share” στα κοινωνικά δίκτυα ή το “viral” βίντεο του καταναλωτή με το προϊόν μπορεί να αποτελέσει για μια επιχείρηση προβολή μεγαλύτερης αξίας από το σύνολο του διαφημιστικού της budget. Ωστόσο, η συνειδητοποίηση των νέων δυνατοτήτων φέρνει τον έμπορο αντιμέτωπο με νέες ανάγκες: Από την μεταφορά στο «cloud» των δεδομένων του για να έχουν εξ αποστάσεως πρόσβαση όλοι οι συνεργάτες του, ως την τροποποίηση των μεθόδων marketing και την υιοθέτηση «πολυκαναλικής» προσέγγισης στις πωλήσεις του. Από την βελτίωση του συστήματος logistics και της παράδοσης των προϊόντων στο “ last mile” έως την εναρμόνισή του με τις διατάξεις των νόμων περί κυκλικής οικονομίας και περί μείωσης του ενεργειακού αποτυπώματος της επιχείρησής του.
Στη χώρα μας, ο εμπορικός κόσμος είναι υπέρμαχος της πράσινης μετάβασης του παραγωγικού μοντέλου, παρότι υπολογίζεται πως μονάχα το 5% των αποβλήτων της ΕΕ προέρχεται από το λιανικό ή το χονδρικό εμπόριο. Το ποσοστό είναι χαμηλό αλλά η ενδιάμεση θέση του εμπορίου μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή είναι κρίσιμη για την επιτυχία της πράσινης μετάβασης. Επίσης, το «δικαίωμα του καταναλωτή στην επισκευή», όπως αυτό αποτυπώθηκε σε σχετικό ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, και αποσκοπεί στην επαύξηση της βιωσιμότητας των ηλεκτρονικών προϊόντων, είναι μια εξέλιξη που θα επηρεάσει το λιανικό εμπόριο. Αναμφίβολα, η προσαρμογή των ελληνικών επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι κρίσιμη για την επίτευξη ενός βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης.
Η σωστή διαχείριση και διάχυση στην πραγματική οικονομία των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και των κονδυλίων του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 θα αποτελέσουν καθοριστικά παράγοντα για την επιτυχία της διπλής μετάβασης της ελληνικής επιχειρηματικότητας. Εδώ, ισχύει απόλυτα πως η αρχή είναι το ήμισυ του παντός. Το μεγάλο στοίχημα σήμερα είναι να δοθούν σε όλες τις επιχειρήσεις τα γνωστικά εφόδια και τα χρηματοδοτικά εργαλεία για να δηλώσουν παρούσες στο ξεκίνημα της νέας εθνικής προσπάθειας. Ιδιαίτερα θα πρέπει να προσεχθούν οι κλάδοι και οι ΜμΕ που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία, ώστε να μην ανοίξει περισσότερο η «ψαλίδα» που τις χωρίζει από τις μεγάλες πολυεθνικές και τα λίγα ισχυρά brands του εγχώριου λιανεμπορίου.
Είναι ενθαρρυντικό πως οι δράσεις ΜμΕ διατρέχουν όλους τους τομείς παρέμβασης του Ταμείου Ανάκαμψης, με πέντε από τους άξονες να είναι στενά συνδεδεμένοι με την μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα. Κάποιες από αυτές, όπως η συγκρότηση της νομικής μορφής των Αστικών Επιχειρηματικών Συμπράξεων θεωρούνται εμβληματικές για την προώθηση της συνεργασίας των μικρών και micro επιχειρήσεων, ενώ άλλες είναι κρίσιμες για τον μετασχηματισμό και την αναβάθμιση του οικοσυστήματος επιχειρηματικότητας. Αρκετές από τις υπόλοιπες δράσεις, όπως ο «Ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων» (ύψους 375 εκ. ευρώ), το «Eξοικονoμώ επιχειρώντας» (ύψους 450 εκ. ευρώ) αλλά και οι μεταρρυθμίσεις τόσο για την καταπολέμηση του παραεμπορίου, όσο και για την αντιμετώπιση του ιδιωτικού χρέους είχαν προταθεί από την ΕΣΕΕ κατά τη φάση της διαβούλευσης του Εθνικού Σχεδίου και αναμένεται να είναι υποστηρικτικές για την ελληνική μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα.
Τέλος, μια σημαντική παράμετρος του πράσινου και του ψηφιακού μετασχηματισμού είναι και η μετάβαση προς τη λογική μιας βιώσιμη αστικής κινητικότητας. Στο πλαίσιο αυτό, η υλοποίηση της δράσης των Ανοικτών Κέντρων Εμπορίου (Open Malls), πέρα από την αναζωογόνηση των τοπικών αγορών, μπορεί να συμβάλει στην βελτίωση της ποιότητας ζωής στις πόλεις εξασφαλίζοντας ικανοποιητική πρόσβαση τόσο στους καταναλωτές όσο και στους εργαζόμενους. Επιπλέον, μπορεί να συνδυαστεί με τα projects των «έξυπνων πόλεων» που προχωρούν σε ολοένα και περισσότερους δήμους, επιταχύνοντας την ψηφιοποίηση των εμπορικών επιχειρήσεων σε αυτές τις περιοχές.
Άρθρο του Προέδρου της ΕΣΕΕ κ. Γιώργου Καρανίκα στην Εφημερίδα των Συντακτών, 3/7/2021