Την τελευταία εξαετία η κατάσταση στην αγορά είναι δραματική. Οι επιχειρήσεις περνάνε καθημερινά από ισχυρές δοκιμασίες επιβίωσης, με αποτέλεσμα να γίνεται μεγάλη προσπάθεια, ώστε οι κραδασμοί που δημιουργούνται να μην μετακυλύουν τα βάρη στους καταναλωτές.
Τα προβλήματα που υπάρχουν στην πολιτική και οικονομική ζωή της χώρας δεν αφήνουν ανεπηρέαστη την αγορά. Η εκκρεμής αξιολόγηση, το μεταναστευτικό και η προσφυγική κρίση, οι αγροτικές κινητοποιήσεις, το χρηματιστήριο, τα κόκκινα δάνεια, η ασφαλιστική μεταρρύθμιση, τα σενάρια περί σχεδίου δράσης του Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης των Ευρωπαϊκών Τραπεζών για την περίπτωση πτώχευσης και πολλά άλλα ζητήματα που σχετίζονται και με τις εξελίξεις στο διεθνές περιβάλλον εγείρουν αισθήματα πολιτικής και οικονομικής ανασφάλειας.
Σε ότι αφορά την πορεία της αγοράς, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΝΕΜΥ της ΕΣΕΕ, αυτή επηρεάστηκε σημαντικά από τους παρακάτω 6 παράγοντες:
- Μη εξυπηρετούμενα δάνεια-Πιστωτικά ανοίγματα: 109,5 δις €.
Από τα 60 δις € κόκκινα επιχειρηματικά δάνεια τα 11 δις € οφείλουν 800 μεγάλες επιχειρήσεις, τα 28,5 δις € 6.000 μεσαίες επιχειρήσεις και τα υπόλοιπα 120.000 μικρομεσαίες. Συνολικά οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν 40 δις € κόκκινα δάνεια και 20 δις € οι μικρομεσαίες. Οι κλάδοι με τα υψηλότερα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είναι η κλωστοϋφαντουργία με 71%, η βιομηχανικά χαρτιού και ξύλου με 63%, ο αγροτικός κλάδος με 61%, το εμπόριο με 54%, οι κατασκευές με 49% και η μεταποίηση με 48%.
- Ληξιπρόθεσμες οφειλές σε Εφορία: 86,3 δις €.
Με βάση τα τελευταία στοιχεία του Ιανουαρίου 2016, οι οφειλές Νομικών Προσώπων σε εφορία είναι 58,5 δις και σε τελωνεία 3,7 δις €.
- Ληξιπρόθεσμες οφειλές σε Ασφαλιστικά Ταμεία: 27,2 €.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Οκτωβρίου 2015 οι οφειλές στον ΟΑΕΕ άγγιζαν τα 10,2 δις € και στο ΙΚΑ τα 17,0 δις €.
Σύμφωνα μάλιστα με στοιχεία του ΟΑΕΕ τα ληξιπρόθεσμα χρέη στο Ταμείο, όχι μόνο εκείνα που έχουν μεταβιβαστεί στο ΚΕΑΟ, του παρελθόντος έτους ανήλθαν στα 7,7 δις € (ενεργοί οφειλέτες μη υπαχθέντες σε ρύθμιση) και στα 10 δις € για το σύνολο των ενεργών και διακοψάντων οφειλετών.
Το σύνολο του Ληξιπρόθεσμου Ιδιωτικού Χρέους στις αρχές του 2016 ανέρχεται στα 225 δις €. Η αναλογία Ληξιπρόθεσμου Ιδιωτικού Χρέος προς ΑΕΠ σε απόλυτα νούμερα είναι 128,%.
- Ακάλυπτες Επιταγές – Απλήρωτες Συναλλαγματικές
Σύμφωνα με στοιχεία από την «Τειρεσίας ΑΕ», το 2009 το σύνολο των τεμαχίων των ακάλυπτων επιταγών έφτανε τα 304.377 τεμάχια συνολικού ύψους 3.008,6 εκ. € ενώ το 2015 τα 15.743 τεμάχια ύψους 207,9 εκ. €. Δηλαδή, η σωρευτική μεταβολή τόσο των τεμαχίων όσο και των αντίστοιχων ποσών ξεπερνά το 93%.
Σύμφωνα με στοιχεία από την «Τειρεσίας ΑΕ», το 2009 το σύνολο των τεμαχίων των απλήρωτων συναλλαγματικών έφτανε τα 152.779 τεμάχια ύψους 250,8 εκ. € ενώ το 2015 τα 43.167 τεμάχια ύψους 68,0 εκ. €. Δηλαδή, η σωρευτική μεταβολή τόσο των τεμαχίων των απλήρωτων συναλλαγματικών όσο και των αντίστοιχων ποσών ξεπερνά το 71%.
Η ομολογουμένως αξιοπρόσεκτη συρρίκνωση του αριθμού τόσο των ακάλυπτων επιταγών όσο και των απλήρωτων συναλλαγματικών την περίοδο 2009-2015, δεν θα πρέπει να δημιουργεί ψευδαισθήσεις περί βελτίωσης της κατάστασης στην αγορά. Η αρνητική μεταβολή των τεμαχίων υποδηλώνει την απαξίωση των παραπάνω αξιόγραφων ως συναλλακτικών μέσων, από τη στιγμή και γίνονται όλο και λιγότερα αποδεκτά από φορείς της αγοράς. Παράλληλα, τίθεται και το ζήτημα της μη εμπιστοσύνης που επιδεικνύουν οι πιστωτικοί οργανισμοί στην έκδοση ή ακόμη και στην ανανέωση μπλοκ επιταγών, καθώς η περιορισμένη ρευστότητα απαξιώνει εμπορικές συναλλακτικές πρακτικές, οι οποίες μέχρι και λίγα χρόνια πριν ήταν ευρέως διαδομένες και αποδεκτές. Όσον αφορά στο προηγούμενο έτος (2015) και ιδιαίτερα κατά την περίοδο της τραπεζικής αργίας (28/6 έως 19/7) αλλά και για εύλογο χρονικό διάστημα μετά το πέρας αυτής, η χρήση των επιταγών και των συναλλαγματικών ως συναλλακτικού μέσου είχε στην ουσία «παγώσει». Γι αυτόν άλλωστε τον λόγο τα στοιχεία των μηνών Ιουλίου – Σεπτεμβρίου για τις ακάλυπτες επιταγές όσο και για τις απλήρωτες συναλλαγματικές, κινήθηκαν σε τόσο χαμηλά, σε σύγκριση με τους προηγούμενους μήνες αλλά και με τους αντίστοιχους μήνες του 2014, επίπεδα.
- Τζίρος των εμπορικών επιχειρήσεων κατά τη χειμερινή εκπτωτική περίοδο
Σύμφωνα με την περιοδική έρευνα του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ, φαίνεται ότι το 2016 ξεκίνησε για την αγορά χειρότερα απ’ ότι τελείωσε το 2015.Ο τζίρος των εμπορικών επιχειρήσεων κατά τη χειμερινή εκπτωτική περίοδο (Ιανουάριος – Φεβρουάριος 2016) κατέγραψε σημαντική πτώση. Ειδικότερα, η μεσοσταθμική μείωση της αγοραστικής κίνησης το 2016 σε σχέση με τις χειμερινές εκπτώσεις του 2015 (Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2015: τζίρος σε απόλυτα νούμερα 5,67 δισ. ευρώ και μείωση -2,4% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2014), κυμαίνεται στα επίπεδα του -20,8%, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί πως ο εκτιμώμενος τζίρος για τη χειμερινή εκπτωτική περίοδο θα διαμορφωθεί το 2016 περίπου στα 4,49 δισ. ευρώ, καταγράφοντας απώλειες 1,18 δισ. ευρώ (σε σχέση με τις χειμερινές εκπτώσεις του 2015). Συνδυάζοντας τα παραπάνω στοιχεία με το εύρημα της πτώσης του επιπέδου των τιμών για 35ο συνεχή μήνα σύμφωνα με το Γενικό Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΓΔΤΚ) της ΕΛΣΤΑΤ γίνεται σαφές ότι αυτή η επιμονή των αποπληθωριστικών πιέσεων διαμορφώνει αρνητικές προσδοκίες νοικοκυριών και επιχειρήσεων, με την οικονομία να εγκλωβίζεται σε ατέρμονα κύκλο (αποπληθωριστικό σπιράλ) αλλεπάλληλων μειώσεων τιμών και μισθών. Πιο συγκεκριμένα, μετά τις εξελίξεις του καλοκαιριού (επιβολή ελέγχου στην κίνηση κεφαλαίων) καταγράφηκε επιβράδυνση του ρυθμού υποχώρησης των τιμών, παρά την αυξημένη αβεβαιότητα και τις εκτιμήσεις για περαιτέρω καθοδικές πιέσεις στη ζήτηση. Το παράδοξο αυτό φαινόμενο οφείλεται: α) σε ανατιμήσεις εξαιτίας αλλαγών στο καθεστώς ΦΠΑ σε σειρά προϊόντων και υπηρεσιών από το καλοκαίρι του 2015 και έπειτα, β) στην υψηλή προσέλευση τουριστών η οποία λειτούργησε ενισχυτικά προς την κατανάλωση (+7% το ταξιδιωτικό ισοζύγιο) και γ) στη διατήρηση/ ομαλοποίηση της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών από χρηματικά κεφάλαια (καταθέσεις) που είχαν αποσυρθεί πριν από την επιβολή των capital controls (+1,2% το τρίτο τρίμηνο του 2015). Από την άλλη, σημειώνεται ότι η επιμονή των αποπληθωριστικών πιέσεων είναι δυνατόν να διαμορφώσει αρνητικές προσδοκίες νοικοκυριών και επιχειρήσεων, με την οικονομία να εγκλωβίζεται σε ατέρμονα κύκλο (αποπληθωριστικό σπιράλ) αλλεπάλληλων μειώσεων τιμών και μισθών. Ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία μας, παρά τη συνεχή υποχώρηση του γενικού επιπέδου των τιμών (αποπληθωρισμό), σε σειρά βασικών (πρώτης ανάγκης) προϊόντων και υπηρεσιών, καταγράφεται αύξηση των τιμών, με αποτέλεσμα την επιβάρυνση των καταναλωτών και ιδιαίτερα των πλέον εισοδηματικά αδύναμων. Σε ότι αφορά τη λειτουργία των καταστημάτων την Κυριακή, για ακόμη μια φορά καταγράψαμε ότι συνεχίζει να έχει μηδενική επίδραση για τον τζίρο, την επισκεψιμότητα και την αύξηση της απασχόλησης.
- Λουκέτα
Από τις αρχές της κρίσης οι καθαρές απώλειες αμιγώς εμπορικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων – χωρίς δηλαδή να συνυπολογίζονται και τα νέα ανοίγματα- κινήθηκαν στις 120.000, με τη μεγαλύτερη συσσώρευση λουκέτων τη διετία 2012-2013. Για το 2015 τα λουκέτα εμπορικών επιχειρήσεων εκτιμώνται σε λιγότερα από 10.000. Εάν, μάλιστα, θέλουμε να έχουμε μία εικόνα και από τους επαγγελματικούς χώρους, είναι ενδεικτικό ότι στην τελευταία έρευνα του ΙΝΕΜΥ της ΕΣΕΕ τον Σεπτέμβριο του 2015, μπορεί να υπήρξε μείωση των λουκέτων το τελευταίο διάστημα, αλλά παρέμεινε κλειστό το 26,4% των καταστημάτων στο Κέντρο της Αθήνας και το 33,4% των καταστημάτων στο κέντρο του Πειραιά. Αναμένουμε τα αποτελέσματα της νέας έρευνας για να έχουμε μια πιο καθαρή εικόνα.
Για να υπάρξει, λοιπόν, φως στο τούνελ για την ελληνική μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, χρειάζεται να αντιμετωπιστούν τα φλέγοντα ζητήματα στην αγορά. Να υπάρξει μία εθνική στρατηγική για την επιχειρηματικότητα και τη στήριξη των μικρομεσαίων της αγοράς. Η κυβέρνηση πρέπει να δώσει έμφαση, μεταξύ άλλων, στην άρση των συνεπειών από τα capital controls, στην πρόσβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στο ΕΣΠΑ 2014-2020, σε μια βιώσιμη ασφαλιστική μεταρρύθμιση, και βεβαίως στην αναθεώρηση της υπερφορολόγησης τόσο των φυσικών όσο και των νομικών προσώπων. Το 2016 ας μην είναι μια χαμένη χρόνια για την αγορά, ας μη μας οδηγήσει σε οπισθοχώρηση στον δρόμο προς την ανάκαμψη.
Άρθρο του Προέδρου της ΕΣΕΕ κ. Βασίλη Κορκίδη στο περιοδικό Επίκαιρα την 1 Μαρτίου 2016