Για 35ο συνεχή μήνα καταγράφεται πτώση του επιπέδου των τιμών τον Ιανουάριο (-0,7%), σύμφωνα με το Γενικό Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΓΔΤΚ) της ΕΛ.ΣΤΑΤ. Από την εμφάνιση του αποπληθωρισμού (Μάρτιος 2013) έως σήμερα (Ιανουάριος 2016), ο ΓΔΤΚ έχει υποχωρήσει σωρευτικά κατά 5,8%, όταν όμως την ίδια περίπου περίοδο η συρρίκνωση του εισοδήματος ήταν πολύ μεγαλύτερη (-10,0%)[1]. Η μείωση του επιπέδου των τιμών έχει θετικές επιπτώσεις τόσο στην ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας (καθώς οι αντίστοιχες μεταβολές των δεικτών στις ευρωπαϊκές χώρες είναι είτε λιγότερο αρνητικές είτε οριακά θετικές) όσο και στο πραγματικό εισόδημα των καταναλωτών αφού πλέον δαπανούν λιγότερα χρήματα για την κάλυψη των αναγκών τους.
Πίνακας 1: Εξέλιξη του πληθωρισμού στην Ελλάδα, βάσει ΓΔΤΚ (σε %)
Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. – Επεξεργασία στοιχείων ΙΝ.ΕΜ.Υ. της ΕΣΕΕ
Ωστόσο, θα πρέπει να επισημανθούν τα εξής:
- Μετά τις εξελίξεις του καλοκαιριού (δημοψήφισμα και επιβολή ελέγχου στην κίνηση κεφαλαίων) καταγράφηκε επιβράδυνση του ρυθμού υποχώρησης των τιμών, παρά την αυξημένη αβεβαιότητα και τις εκτιμήσεις για περαιτέρω καθοδικές πιέσεις στη ζήτηση.
- Το παράδοξο αυτό φαινόμενο οφείλεται α) σε ανατιμήσεις εξαιτίας αλλαγών στο καθεστώς ΦΠΑ σε σειρά προϊόντων και υπηρεσιών από το καλοκαίρι του 2015 και έπειτα, β) στην υψηλή προσέλευση τουριστών η οποία λειτούργησε ενισχυτικά προς την κατανάλωση (+7,0% το ταξιδιωτικό ισοζύγιο)[1] και γ) στη διατήρηση/ ομαλοποίηση της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών από χρηματικά κεφάλαια (καταθέσεις) που είχαν αποσυρθεί πριν την επιβολή των capital controls (+1,2% το τρίτο τρίμηνο του 2015).[2] Τράπεζα της Ελλάδος, Δ.Τ. «Εξελίξεις στο ταξιδιωτικό ισοζύγιο πληρωμών – Νοέμβριος 2015», 21 Ιανουαρίου 2016 και αφορά τους 11 πρώτους μήνες του έτους 2015.
- Η επιμονή των αποπληθωριστικών πιέσεων είναι δυνατόν να διαμορφώσει αρνητικές προσδοκίες νοικοκυριών και επιχειρήσεων, με την οικονομία να εγκλωβίζεται σε ατέρμονα κύκλο (αποπληθωριστικό σπιράλ) αλλεπάλληλων μειώσεων τιμών και μισθών.
- Τέλος, υπογραμμίζεται η επιδείνωση του λόγου χρέους/ ΑΕΠ (σε τρέχουσες τιμές) εξαιτίας της μείωσης της ονομαστικής αξίας του προϊόντος.
Πίνακας 1: Εξέλιξη του πληθωρισμού βάσει (ΓΔΤΚ) (σε ετήσια βάση)
| Μήνας | Ρυθμός Πληθωρισμού | Μήνας | Ρυθμός Πληθωρισμού |
| Ιανουάριος 2015 | -2,8% | Ιούλιος 2015 | -2,2% |
| Φεβρουάριος 2015 | -2,2% | Αύγουστος 2015 | -1,5% |
| Μάρτιος 2015 | -2,1% | Σεπτέμβριος 2015 | -1,7% |
| Απρίλιος 2015 | -2,1% | Οκτώβριος 2015 | -0,9% |
| Μάιος 2015 | -2,1% | Νοέμβριος 2015 | -0,7% |
| Ιούνιος 2015 | -2,2% | Δεκέμβριος 2015 | -0,2% |
| Ιανουάριος 2016 | -0,7% |
Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. – Επεξεργασία στοιχείων ΙΝ.ΕΜ.Υ. της ΕΣΕΕ
Επισημαίνεται επίσης πως η υποχώρηση του γενικού επιπέδου των τιμών δεν επηρεάζει στον ίδιο βαθμό όλες τις κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών. Ειδικότερα, τον Ιανουάριο του 2016 (σύγκριση σε ετήσια βάση), εκτός από τη μεγάλη πτώση στο πετρέλαιο θέρμανσης (-17,2%) και στο φυσικό αέριο (-17,4%) εξαιτίας της πτώσης των διεθνών τιμών καυσίμων, σημαντική υποχώρηση κατέγραψαν τα νωπά λαχανικά (-12,9%), η ασφάλιση οχημάτων (-10,0%), η ένδυση και η υπόδηση (-9,5%), τα είδη για παιχνίδι και αθλητισμό (-8,6%) κ.ά. Αντίθετα, παρά τον αποπληθωρισμό, σημαντική ενίσχυση παρατηρήθηκε στις τιμές των πατατών (+14,8%), του ελαιολάδου (+12,6%), των αποξηραμένων φρούτων και ξηρών καρπών (+8,8%), του καφέ (+8,5%), των λοιπών τροφίμων (+7,7%), των νοσοκομείων-κλινικών (+6,3%), των οδικών μεταφορών επιβατών (6,2%), της ζάχαρης-γλυκών κλπ (+5,9%) των αυγών (+3,9%), των ψαριών γενικά (+3,6%), του ψωμιού και των δημητριακών (+2,9%)[3].
Από την παραπάνω ανάλυση υπογραμμίζεται η σημασία δύο παρατηρήσεων: α) Παρά τη συνεχή υποχώρηση του γενικού επιπέδου των τιμών (αποπληθωριμό), σε σειρά βασικών (πρώτης ανάγκης) προϊόντων και υπηρεσιών, καταγράφεται αύξηση των τιμών με αποτέλεσμα την επιβάρυνση των καταναλωτών και ιδιαίτερα των πλέον εισοδηματικά αδύναμων και β) Η έντονη πτώση στις τιμές ένδυσης και υπόδησης καθιστά πλέον φανερό το μέγεθος των πιέσεων που έχει ασκηθεί στο συγκεκριμένο κλάδο τα τελευταία χρόνια. Οι έμποροι έχουν καταβάλλει και συνεχίζουν να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια απορρόφησης των κραδασμών και μη μετακύλισης των βαρών στους καταναλωτές από τις δυσμενείς εξελίξεις στην πραγματική οικονομία, μειώνοντας συνεχώς τις τιμές των προϊόντων τους. Η επιμονή των αποπληθωριστικών πιέσεων επί σχεδόν 3 έτη έχει εξαναγκάσει μεγάλο μέρος των μικρομεσαίων εμπορικών επιχειρήσεων να λειτουργούν κάτω του κόστους ώστε να παραμείνουν πάση θυσία ανοικτές, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει πως οι αντοχές τους είναι ανεξάντλητες.
[1] Στοιχεία ΕΛ.ΣΤΑΤ.-υπολογισμοί ΙΝ.ΕΜ.Υ. της ΕΣΕΕ για το καθαρό, διορθωμένο, διαθέσιμο εισόδημα. Αναφέρεται στην περίοδο 2012Q1-2015Q1 ενώ σημειώνεται πως το μεγαλύτερο μέρος της προσαρμογής (μείωσης) του εισοδήματος είχε προηγηθεί της εμφάνισης του αποπληθωρισμού.
[2] Τράπεζα της Ελλάδος, Δ.Τ. «Εξελίξεις στο ταξιδιωτικό ισοζύγιο πληρωμών – Νοέμβριος 2015», 21 Ιανουαρίου 2016 και αφορά τους 11 πρώτους μήνες του έτους 2015.
[3] ΕΛ.ΣΤΑΤ., Δελτίο Τύπου «Δείκτης Τιμών Καταναλωτή – Ιανουάριος 2016», Πειραιάς, 17 Φεβρουαρίου 2016.
Άρθρο Προέδρου ΕΣΕΕ κ. Βασίλη Κορκίδη για την Ναυτεμπορική
με θέμα τον αποπληθωρισμό στις 18 Φεβρουαρίου 2016